نقش مواد آلی در تغذیه گیاهان
مواد آلی ،خاک جزء فراموش شده کشاورزی در کشور ما میباشد که مهمترین اساسی ترین و موثرترین فاکتور در فعالیتهای فیزیکوشیمیایی خاک در سیستمهای زراعی نیز میباشد. بایستی همواره مدنظر داشت که خاک بدون ماده آلی خاک نیست مواد آلی جزء اساسی سیستمهای کشاورزی پایدار هستند. از طرفی عدم مصرف مواد و کودهای آلی و از طرف دیگر کاهش مواد آلی در خاک به سبب تجزیه مداوم آنها با کشاورزی پایدار منافات داشته و تولید کشاورزی و امنیت غذایی مخصوصاً در آینده ...کند را میتواند با تهدید جدی روبرو ،تولید مصرف و جایگزینی کودهای زیستی و سالمتر با کودهای شیمیایی و استفاده از اصول طبیعی کشت و زرع مهم بوده و بایستی برای ترویج و توسعه آنها آموزش و حمایتها و در صورت لزوم یارانه های کافی در نظر گرفته شود.
مواد آلی به علت اثرات سازنده ای که بر خصوصیات پایداری خاکدانه های خاک و همچنین افزایش ظرفیت نگهداری عناصر غذایی فعالیت و افزایش بیوماس میکروبی دارد به عنوان محور اصلی باروری خاک مطرح میباشد ماده آلی خاک به عنوان منبع کربن و انرژی برای میکروارگانیسمهای خاک و به عنوان منبع عناصر غذایی برای گیاه مطرح بوده و در پایداری و نگهداری ذرات خاک به عنوان خاکدانــه و کاهش خطر فرسایش خاک موثر میباشند.همچنین آن در توسعه تخلخل خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب و هوا، تسهیل توسعه و رشد ریشه افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی و آنیونی و نگهداری موثر عناصر غذایی و ممانعت از شستشوی ،آنها جلوگیری
از فشردگی و تراکم خاک با پائین نگهداشتن وزن مخصوص ظاهری و ممانعت از ایجاد پوستههای سخت و ایجاد ترک در خاک افزایش قابلیت خاکورزی و کاهش چسبندگی و افزایش نرمی آن موثر است. مواد آلی در خاک همچنین میتواند باعث کاهش اثرات محیطی مواد سمی مانند آفتکشها فلزات سنگین و آلاینده های دیگر، افزایش قدرت بافری خاک و مقابله با تغییرات سریع اسیدیته خاک و افزایش سرعت نفوذ آب در خاک و کاهش تولید و سرعت روان آب و همچنین فرسایش بادی گردد.
از طرف دیگر مواد آلی نقش مهمی در رنگ خاک دارند و مقادیر کافی مواد آلی باعث رنگ تیره تــر خاک میگردد که در جذب انرژی نورانی خورشید و زودرسی محصول میتواند مفید باشد. ایجاد توازن تغذیه ای از مهمترین نقش مواد آلی در خاک است تأمین مواد آلی خاکهای مزارع و باغات میتواند از منابع مختلفی صورت گیرد. از جمله انواع کودهای مفید دامی مانند کود گاوی، گوسفندی و مرغی کمپوست حاصل از بقایای گیاهی و شاخ و برگ ،گیاهان کمپوست صنایع تولید قارچ کمپوست حاصل از ضایعات صنعتی ،کشاورزی کمپوست حاصل از تخمیر زباله های شهری و بسیاری موارد از این قبیل تأمین گردند.
از طرف دیگر مقادیر کافی مواد آلی بیانگر جنبه های مناسب دیگر کیفی در خاک است. معمولاً رابطه مستقیمی بین میزان یا درصد مواد آلی خاک با جمعیت میکروبهای خاک وجود دارد. این خود منجر به حاصلخیزی بیشتر خاک میگردد
با توجه به اینکه خاکهای ایران از نظر مواد آلی فقیر میباشند افزایش ماده آلی خاکها برای حفظ حاصلخیزی و تداوم فعالیت موجودات زنده خاکزی امری ضروری است به هر حال مهمترین منبع مواد آلی خاکها منشاء گیاهی و جانوری دارد از طرف دیگر موجودات زنده و گروههای میکروبی مهمترین عوامل کاهش مقدار و تغییر در مواد آلی خاک میباشند که به نوبه خود تحت تأثیر عوامل اقلیمی مانند دما قرار میگیرند عوامل چندی بر مقدار مواد آلی خاک موثرند که از آن جمله مقدار ورود هر مواد آلی به خاک است که بایستی نسبت مثبتی در مقایسه با مقادیر تجزیه شده باشد.
فعالیتهای مدیریتی نیز شدیداً بر این مقدار موماد آلی خاک موثرند عوامل اقلیمی مانند دما، میزان بارندگی شدت نور در این مورد بسیار مهم میباشند معمولاً دماهای خنک نسبت به دماهای بالا منجر به تجمع مواد آلی در خاک میگردند. میگردند جمعیت مصرف کننده هتروتروف در خاک نیز از دیگر عوامل مهم تجمع مواد الی در خاک میباشند مواد آلی غالبا ۷۰-۳۰ درصد از کل ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) خاک را تشکیل میدهند . سطوح زیاد جذب سطحی در هوموس محلهای تبادل کاتیونی زیادی دارند که عناصر غذایی را برای استفاده بعدی گیاه نگه میدارند
علاوه براین هوموس و مواد آلی، فلزات سنگین آلوده کننده مانند سرب کادمیم و فلزات مشابه که معمولا به دلایل مختلف وارد خاک میشوند را جذب سطحی میکند و از این طریق به پاکسازی محیط کمک مواد آلی کلید تنظیم و کنترل خاک محسوب میشوند. در خاکهای سبک منجر به سنگین تر خاک و افزایش قدرت بافری و نگهدارندگی آب و عناصر غذایی در این نوع خاکها میشود.
در خاکهای سنگین نیز مواد آلی باعث سبکتر شدن و افزایش تعداد و اندازه خاکدانه ها و گردش بهتر آب و هوا در آنها میگردد. شرایط سخت موجود در خاک را از نظر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی به حالتی متعادل و معتدلتر تغییر میدهد وجود مقادیر کافی مواد آلی در خاک در مقاومت گیاهان به شوری موثر است مواد آلی همچنین به عنوان یک عامل کلات کننده عمل کرده و در نتیجه قابلیت استفاده تحرک عناصر کم مصرف را افزایش میدهند مواد آلی کربن مورد نیاز بسیاری از میکروارگانیسم های مفید خاک از جمله بعضی از باکتریهای تثبیت کننده ازت مانند ازتوباکترها را فراهم میکند. وقتی که ماده آلی به عنوان پوشش دهنده (مالچ) به سطح خاک اضافه میشود فرسایش خاک کاهش می- یابد. مواد آلی با جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب مانع از دست رفتن رطوبت خاک میشود و در زمستان و تابستان دمای خاک را متعادل نگه می دارد.
