مدیریت حاصلخیری خاک

مدیریت حاصلخیزی خاک در راستای تداوم رشد و تولید اقتصادی گیاهان و محصولات زراعی مهمترین هدف علم تغذیه گیاهی میباشد خاک جسمی ،پویا زنده و طبیعی است که این پویایی برای ایفای نقش اکوسیستمهای خاکی ضروری است و تعادل بین عوامل فیزیکی شیمیایی و بیولوژیکی را نمایان میسازد (ملکوتی و همکاران ۱۳۸۷)

امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا مدیریت حاصلخیزی خاک یک چالش عمده در بخش کشاورزی است مدیریت حاصلخیزی خاک به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر فعالیتهای مختلف بخش ،کشاورزی صنعتی و زندگی مدرن امروزی قرار میگیرد در این بین مدیریت تغذیه ای گیاهان در جهت بهبود کمی و کیفی محصولات نقش مهمی در مدیریت حاصلخیزی خاک دارد هر دو این موارد از جنبه های مهم مدیریت پایدار و تولید سالم محصولات محسوب میگردند کاربرد مواد آلی و یا شکلهای آلی کودها در مقایسه با شکل معدنی آنها که قدرت نمکی بیشتری دارد باعث حفظ کیفیت خاک میگردد.

خود مواد آلی به عنوان منبع انرژی برای حیات خاک و فعالیت میکروارگانیسم ها میباشند ،تنوع تکثیر و تولید موجودات زنده خاک به محیط فیزیکو شیمیایی خاک بستگی دارد کانیها و میکروبهای خاک مسئول ،تصفیه تعدیل تجزیه و تثبیت مواد سمی آلی و غیر آلی از جمله محصولات فرعی صنعتی شهری و ریزشهای اتمسفری هستند (ملکوتی و همکاران (۱۳۸۷)). همه این موارد اهمیت خاک را در زندگی ما و در پیرامون ما نشان میدهد.

خاک به کندی تشکیل میگردد و بطور متوسط چیزی حدود ۴۰۰-۱۰۰ سال برای تشکیل یک سانتیمتر خاک سطحی لازم است (ملکوتی و همکاران (۱۳۸۷)) لذا حفظ این ثروت گرانبها از وظایف هر فرد جامعه و مخصوصاً متولیان امر کشاورزی میباشد.

حاصلخیزی خاک، یکی از مهمترین فاکتورهای تولید در کشاورزی است و بیانگر میزان توان خاک از نظر تأمین مقادیر کافی عناصر غذایی برای رشد مطلوب و مناسب گیاه میباشد. در خاک حاصلخیز مشکلات حاد کمبود و بیش بود یا سمیت را نخواهیم داشت این عامل یعنی حاصلخیزی خاک و تعادل تغذیه ای به عنوان مادر تولید، تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی قرار میگیرد و از ارکان مورد توجه در تولید پایدار و کشاورزی ارگانیک است.

در بیشتر مناطق کشور ،ما خاکهایی با مقادیر بالای آهک غالب هستند بطوری که گاهی خاک متمایل به سفید و یا کلاً به رنگ سفید میباشد خاکهای آهکی دارای مقادیر بالایی از کربناتها ماننــد کربنات کلسیم و کربنات منیزیم میباشند و اغلب pH بالای ۷/۵ دارند به علت شرایط اقلیمی خاص این خاکها اغلب حاوی مقادیر کمی ماده آلی بوده و لذا در این نوع خاکها بسیاری از گیاهان علائم کمبود مخصوصاً کمبود عناصر ریزمغذی را بروز میدهند که بنام کلروز آهکــی معروف است و شامل کمبود رنجی از عناصر ریزمغذی و حتی عناصر ماکرو نیز میباشد. وجود کربناتها و بی کربناتها از مهمترین عوامل بروز زردبرگی در ،گیاهان مخصوصاً برای ،آهن تحت این شرایط اقلیمی و ادافیکی است.

موارد ذکر شده اغلب باعث افزایش pH محلول خاک و شیره آوندی شده و منجر به رسوب عناصر مهم غذایی در خاک و یا در آوندها و آپوپلاست گیاه میگردند . در مورد کاربرد کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی نوع کود مصرفی زمان مصرف و غلظت مورد کاربرد از اهمیت زیادی برخوردارند در مورد یک عنصر خاص معمولاً نمکهای مختلفی از آن میتوانند به عنوان کود مطرح باشند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند هر سه مورد این عوامل میتوانند در یک برنامه مدیریت تغذیه ای بسیار مورد توجه قرار گرفته و باعث موفقیت یا عدم موفقیت یک برنامه مدیریت تغذیه ای شوند. در انتخاب نوع نمک یک عنصر غذایی به عنوان کـود بایسـتـی مـوارد زیر را که از اهمیت نسبی برخوردارند مد نظر داشت :

• قابل استفاده برای گیاه باشد یعنی اثرات سوئی در شرایط معمولی مصرف روی گیاه نداشته باشد.

• با رشد و نمو و فیزیولوژی گیاه سازگار باشد.

• بیشترین کارآیی و بازده جذب را داشته باشد.

• حداقل تثبیت و آبشویی و هدر رفت را داشته باشد.

• پیامد زیست محیطی کمتری داشته باشد.

• ضریب شوری کمی داشته باشد.