نحوه کاربرد آمینو کلاتها
کلاته شدن به معنای آن است که آنیون لیگاند دارای دو یا بیشتر مکانهای جداگانه ای است که فلز به آن باند میشود این اغلب منجر به بار خنثی و گاهاً منفی در مولکول کلات حاصله به جای بار مثبت فلز در شکل یونی موجود در کودهای ساده میگردد. این ویژگی آنها را به کودهای مناسب کاربرد برگی تبدیل میکند.
آمینو کلاتها کودهایی هستند که بسیار مناسب تغذیه برگی و همچنین کاربرد به صورت خاکی در گیاهان و محصولات زراعی و باغبانی میباشند به هر حال شکل عمده و ترجیحی کاربرد این کودها به صورت محلول پاشی و تغذیه برگی میباشد که در غلظتهای عموما ۲-۱- در هزار بکار میروند آمینوکلاتها گرچه عمدتاً به شکل مایع بوده و اغلب مناسب کاربرد برگی هستند ولی گاهاً ممکن است برخی گیاهان به کاربرد برگی آنها حساسیت نشان دهند لذا در چنین حالاتی کاربرد خاکی و از طریق سیستم ریشهای گیاه توصیه میشود. مثلاً در تحقیقی توسط فهیمی (۱۳۹۳) نشان داده شد که کاربرد خاکی آمینو کلاتها (بیومین) در گیاه خیار مناسب تر از کاربرد برگی آنهاست.
در کاربرد خاکی میتوان مقادیر مشخصی از آن را بر اساس توصیه های شرکتهای سازنده همراه آب آبیاری و به صورت آبیاری قطره ای به گیاهان و درختان داد مقدار و زمان کاربرد این کودها بر اساس گونه گیاهی و حتی رقم مرحله رشدی گیاه سیستم پرورش گیاهان و وضعیت حاصلخیزی خاک و تغذیه ای گیاهان متفاوت بوده و بطور کلی زمان و مقدار نیاز گیاه به عناصر غذایی عامل تعین کننده در این زمینه میباشند به طور کلی در کاربرد خاکی میتوان آنها را با غلظت ۲-۵ در هزار همراه با آب آبیاری ۱-۳ بار در طی فصل رشد استفاده نمود.
عوامل موثر در جذب و کارآیی آمینوکلاتها در گیاهان بسیاری از عناصر غذایی به صورت یون جذب میشوند بطوری که برخی به صورت آنیون و برخی دیگر به صورت کاتیون جذب میشوند روند جذب آنها نیز به طریقی است که هر عنصر تقریباً ناقلهای خاص خود را داشته و بعلاوه ممکن است از طریق کانالهای یونی نیز به درون گیاه منتقل گردند. در بسیاری حالات چه در داخل گیاه و مخصوصاً در خاک و محیط بیرونی گیاه وقتی عناصر غذایی به فرم یونی خود در میآیند دسترسی زیستی آنها به خطر میافتد چرا که ممکن است آنها در این حالت جذب دیگر عناصر را کاهش یا بلوکه کرده و یا با دیگر اجزاء واکنش کرده و تولید ترکیباتی کنند که قابلیت جذب .ندارد در این مورد تنها کلاتها هستند که کمک کننده و مفید میباشند.
اینها بر اساس پتنتهای کاملا اختصاصی و با تکنولوژی خاصی جهت حفظ دسترسی زیستی آنها تولید شده اند. همانطور که بیان شد کلاتهای صنعتی و آمینو کلاتها جهت بهبود کارآیی یعنی افزایش حلالیت و جذب عناصر غذایی بکار میروند آمینو کلاتها دارای یک سری ویژگیهایی است که منجر به کارآیی مناسب تر آنها در مقایسه با کودهای ساده شیمیایی و حتی کلاتهای صنعتی می گردد. به هر حال جدا از فاکتورهای عمومی موثر بر محلول پاشی عوامل چندی در کارآیی آمینو کلاتها نقش دارند که عبارتند از:
• حلالیت کودهای آمینوکلاته که یکی از مهمترین عوامل در این زمینه است. بیشتر کودهای آمینوکلاته در آب محلول بوده و یا با فرمولاسیون قابل حل در آب به بازار ارائه میشوند. حلالیت کلات خود بستگی به یون فلزی مورد استفاده و نیمه اسیدآمینهای تشکیل دهنده کلات دارد.
این مواد بایستی کمتر از یک ساعت به صورت محلول در آیند. مقدار حلالیت برابر 75 درصد در ۳۰ دقیقه مخصوصاً برای کلاتهای کلسیم و منیزیم مناسب است. مطالعات کلینیکی در انسان نشان میدهد که ۶-۲ برابر جذب بهتر عناصر غذایی برای آمینو کلاتها نسبت به فرم ساده عناصر وجود دارد.
• نوع کود آمینوکلات نیز میتواند بر کارآیی مصرف آنها شدیداً تأثیر گذار باشد. نوع کود بیانگر شرکت سازنده و یا برند کود میباشد.
• نوع آمینو کلات از نظر نوع اسید آمینه ای که به عنوان بنیان کلات مورد استفاده قرار میگیرد نیز مهم می باشد. اسیدهای آمینه مختلف ویژگیهای فیزیکوشیمیایی مختلفی داشته و مسلماً آمینوکلاتهای تولید شده از آنها نیز میتواند ویژگیهای متفاوتی داشته باشند. در این مورد اسیدهای آمینه با وزن مولکولی کوچکتر ممکن است کارآیی جذب و کاربرد بهتری داشته باشند.
• روش کاربرد که اگرچه آمینو کلاتها عمدتاً مناسب کاربرد برگی میباشند ولی گاهاً بسته به ویژگی های آمینوکلات و گیاه روش کاربرد خاکی آنها نتایج بهتری را باعث میگردد.
• تنظیم دمای محلول مورد استفاده مخصوصاً برای کاربرد محلول پاشی روی گیاه یا درخت می- تواند بر جذب و کارآیی آمینوکلات موثر باشد. در فصول خنک سال کاربرد آبی با دمای بالاتر و در فصول گرم سال کاربرد محلولی با دمای خنک میتواند اثرات محلول پاشی را به مراتب بهتر نماید. وقتی یونهای فلزی کلاته میشوند لیگاند بایستی یک بار کلی منفی داشته باشد تا بتواند بار مثبت یون فلزی را متعادل و خنثی کند لذا معمولاً لیگاندها اغلب فرم اسیدی دارند مانند اسیدهای آمینه یا اسیدهای آلی که یک اتم هیدروژن داشته اند که حذف شده است. بعلاوه آنها یک اتم اضافی دارند که می تواند با اتم فلزی تشکیل باند پیوندی دهد.
خنثی بودن ،کلاتها فاکتوری اساسی و یکی از مهمترین ویژگیهای آنهاست عدم وجود بار الکتریکی تا حدودی به فرآیند تولید کلات برمی گردد و این عدم وجود بار از آن جهت مهم است که بسیاری از ترکیبات و مواد معدنی که دارای بار الکتریکی هستند میتوانند با دیگر اجزای تغذیه ای و دیگر مولکولها با بار متضاد واکنش کرده و تولید ترکیباتی کنند که قابل جذب برای گیاه نباشند.
علاوه بر این ترکیبات معدنی که حاوی بارهای الکتریکی هستند فعال و واکنشگر بوده و بطور منفی آنها میتوانند دیگر فاکتورهای مهم تغذیه ای مانند ویتامین E اسید آسکوربیک و ویتامینهای مختلف گروه B را متأثر سازند.
برای جذب عناصر غذایی و مهمتر از آن کاتیونهای فلزی اول نیاز است که این عناصر و نمکهای آنها در آب محلول ،بوده دوم اینکه آن بایستی به صورت یک مولکول مجزا و به شکل یونی باشد. در این صورت آن قادر به جذب به درون سلولها و انتقال در گیاه است یعنی موضوعی که بنام دسترسی زیستی معروف است دسترسی زیستی یک مولکول یا عنصر بستگی زیادی به حلالیت آن در محلهای جذب دارد در بدن انسان در حد فاصل معده تا روده ممکن است بسیاری ترکیبات مخصوصاً عناصر ریز مغذی رسوب .کنند به طور مشابهی در زراعت این اتفاق ممکن است در خاک بیفتد جایی که بسیاری از عوامل مختلف بر حلالیت و یا عدم حلالیت عناصر غذایی اثرگذار میباشند. کلاتها به این نوع واکنشهای شیمیایی مقاوم هستند. از طرف دیگر تا حدودی و یا به طور کامل محلول بوده و به راحتی توسط ریشه های گیاه و یا در بدن موجودات جذب میشوند و عنصر غذایی میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
یک موضوع مهم در این زمینه آن است که کلاتهای عناصر غذایی بایستی سایز و اندازه مناسب داشته باشند تا بتوانند به راحتی جذب سلولهای گیاه گردند. چرا که در بسیاری موارد جذب مولکول های بزرگ ممکن است در عمل با مشکل مواجه شود لذا اندازه و ثبات کلاتها دو موضوع مهم مرتبط با کیفیت آنهاست ثبات و پایداری در مورد کلاتها بسیار مهم است و تا حدود زیادی تعین کننده راندمان کاربرد آنهاست. در تغذیه انسان پایداری کلاتها در سراسر سیستم هاضمه اهمیت فراوان دارد تا باعث رسوب عناصر در روده نگردند و دسترسی زیستی آنها را بالا ببرد بدن نمیتواند ترکیبات معمول عناصر غذایی را در حالت طبیعی آنها استفاده کند سولفات روی یا آهن یا سولفات هر عنصری یا فرم اکسیدی یا کربناتی هر عنصر بایستی اول تجزیه شده و ساختاری دوباره به خود بگیرد (یونی) تا بتوانند از دیواره روده عبور کند برخی کلاتها حالتی مشابه دارند یعنی ترکیبی هستند که در اثر تجزیه تولید عناصر یونی و خام میکنند و در حقیقت کلات نیستند.
