بیماری شانکر باکتریایی هسته داران
بیماری شانکر باکتریایی هسته داران
بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار از مناطق مختلف کشور در انواع درختان هسته دار از جمله آلو، بادام، زردآلو، هلو ،گیلاس و... گزارش شده است. اين بيماري باعث كاهش كميت و كيفيت محصول و مرگ درختان هسته دار میگردد. معموال درختان جوان و درختانی که تحت شرایط نامطلوب رشد میکنند نسبت به درختان مسن و درختانی که در شرایط بهینه رشد میکنند، به این بیماری حساستر هستند.
در سال های اخیر در درختان میوه هسته دار علائمی مانند بروز شانكر(زخم) و ترشح صمغ دیده میشود که باعث زوال درخت شده و بتدریج با پیشرفت بیماری نهایتا منجر به خشک شدن درختان هسته دار میگردد.
همچنین در برخی باغها، در ابتدای فصل رشد، جوانه ها پس از باز شدن خشک میشوند و مقداری صمغ در محل آنها ترشح میشود. این بیماری باعث كاهش محصول، ضعف و نهايتاً خشك شدن درختان آلوده مي گردد. براساس بررسیهای انجام شده این علائم مربوط به بیماری شانکر باکتریایی درختان هسته دار میباشد. با انجام اقدامات مدیریتی، انجام هرس به صورت صحیح و سم پاشی به موقع امکان کنترل بیماری ،کاهش خسارت و افزایش محصول در سطح اقتصادی وجود دارد.
عامل بیماری
باکتری عامل ایجاد شانکر، (Pseudomonas syringae) است که از طریق پوست آسیب دیده یا جراحت موجود بر درختان، مانند بریدگی شاخه، به درختان نفوذ میکند. این باکتری گرم منفی، می تواند عامل محدود کننده ای در باغ میوه باشد. اگرچه باکتری‌ها در بیرون گیاه زنده هستند، اما باید به داخل آن نفوذ کرده و در فضای بین سلول های گیاهی (آپوپلاست) تکثیر شوند تا بتوانند این بیماری را در درختان ایجاد کنند.
زمان شیوع شانکر باکتریایی هسته دران
شیوع بیماری اغلب با دوره طولانی سرما و هوای مرطوب توام با سرمازدگی دیر رس بهاره همراه است . در بهار بخصوص در شرایط سرد و مرطوب باکتری تکثیر شده و از محل های زمستان گذرانی خارج و از طریق باد و باران در باغ پراکنده میشود. باکتری ها عمدتا از طریق زخمهای هرس و نواحی آسیب دیده از سرمازدگی در پاییز و زمستان و همچنین در زمان ریزش برگها در پاییز زمانی که زخمهای محل ریزش برگها تازه هستند وارد گیاه میشوند. پس از عفونت، باکتری تکثیر شده و اگر به جوانه های جانبی برسد باعث مرگ جوانه میشود. شانکرها بتدریج در محل جوانه های آلوده ایجاد میشوند. شانکرها در زمستان گسترش کمی داشته اما دوباره در بهار با فعالیت باکتری گسترش یافته و شانکرهای ایجاد شده نرم و اسفنجی همراه با ترشح صمغ هستند.
میزبان های شانکر باکتری
بیماری شانکر؛ اغلب در درختان گیلاس و آلو شایع می باشد، اما ممکن هست درختان هلو، حتی بادام و سایر انواع میوه‌های هسته‌د‌ار را نیز درگیر سازد. این باکتری، می تواند باعث سوختگی در بسیاری از میوه ها، سبزیجات و محصولات زینتی شود. اگر ضایعات آغشته به صمغ را بر روی تنه یا شاخه‌های درختان مشاهده کردید، به این بیماری گیاهی مشکوک شوید .
علائم بیماری شانکر باکتریایی
عالیم بیماری شانکر باکتریایی درختان هسته دار در ابتدا بصورت شانکرهای کوچک همراه با ترشح کمی صمغ روی شاخه های جوان و قدیمی دیده میشود.
با گذشت زمان شانکرها از نظر اندازه و تعداد، در نقاط مختلف گیاه توسعه می یابد و ترشح صمغ نیز زیاد میشود. بطوریکه در برخی موارد کل درخت را فرا میگیرد. در زیر پوست در محل شانکر بافت گیاه قهوه ای میشود و شانکر توسعه مییابد همچنین بوی ترشیدگی نیز از شانکرها استشمام میشود . در برخی موارد جوانه های آلوده در ابتدای فصل قهوای شده اغلب با صمغ پوشانده می شود . بتدریج در طی فصل، شاخه های آلوده خشک میشوند این خشکیدگی در درختان ضعیف سریعتر رخ میدهد .
اگر جهت کنترل و درمان بیماری شانکر باکتریایی اقدام نشود ، با گسترش بیماری در نهایت کل درخت خشک میشود . عامل بیماری در بعضی مواقع میوه های سبز و برگها را نیز آلوده میکند، و روی میوه لکه های کوچک، قهوای تا سیاه و آب سوخته که باعث بدشکلی میوه میشود مشاهده میگردد. همچنين لکه های کوچکی به قطر 2 تا 4 میلی متر در اوایل بهار روی برگهای آلوده دیده میشود. این لکه ها اغلب دارای حاشیه زرد هستند. البته علائم روی میوه و برگ بیشتر در شرایط مرطوب ظاهر میشوند و در شرایط خشک تر و با رطوبت کمتر به ندرت دیده می شوند.
عوامل موثر در گسترش این بیماری
از مهمترین عوامل تاثیرگذار در ایجاد و توسعه شانکرهای باکتریایی میتوان به رطوبت بالا، کوددهی نامناسب،ضعف درخت،رعایت نکردن بهداشت وسایل در زمان هرس و رعایت نکردن عملیات زراعی اشاره کرد.
پیشگیری و مبارزه با شانکر باکتریایی
- پیشگیری:
پیشگیری از شانکر درختان، بهترین روش حفاظتی محسوب میشود. پیشنهاد می شود گونه های بومی یا سازگار با منطقه ی آب و هوایی خود را بکارید تا اینکه به دنبال بهترین سم شانکر، باشید. این کار موجب میشود گونه‌های درختی، استرس کمتری را متحمل شوند و به خوبی با نوع خاک، قرار گرفتن در معرض آفتاب و شرایط کلی محیطی در منطقه سازگار گردند .
- استفاده از نهال سالم :
براین اساس به منظور تهیه نهال سالم خرید نهال از مراکز دارای گواهی معتبر و برچسب انجام شود. ضروری است اکیدا از خرید نهال فاقد برچسب از تولیدکنندگان متفرقه و توزیع کنندگان نامعتبر در کنار خیابانها خودداری شود .
- اعمال مدیریت تغذیه و آبیاری صحیح :
بطور کلی عوامل خسارت زا از جمله بیماری شانکر باکتریایی درختان هسته دار در درختانی که ضعیف هستند خسارت گسترده و شدیدتری ایجاد می نماید. بنابراین مشاوره با کارشناسان مربوطه و اعمال مدیریت صحیح در خصوص تغذیه مناسب و کوددهی براساس نتایج آزمایشات خاک و برگ، آبیاری مناسب و کافی در باغات بر اساس نیاز آبی درخت، توصیه میشود.
- ضد عفونی ادوات هرس :
ادوات هرس باید از باغی به باغ دیگر و از درختی به درخت دیگر حتما با محلول الکل یا بردو رقیق شده ضد عفونی شوند زیرا عامل بیماری شانکر میتواند از درختی به درخت دیگر و از طریق ادوات آلوده منتقل شود.
- عملیات هرس :
کلیه عملیات هرس شاخه ها باید در زمستان که تراکم باکتری کمتر است انجام شود. هرس شاخه ها در مواقعی که بارندگی وجود ندارد و قبل از سم پاشی انجام گردد. شاخه های آلوده به بیماری که با ترشح صمغ مشخص هستند حدود 10 سانتیمتر پايین تر از آخرین محل آلودگی هرس و سوزانده شوند . در کلیه موارد بلافاصله پس از انجام هرس محل زخم های هرس با چسب باغبانی پوشانده شود. وسایل هرس را قبل و بعد از هرس حتما تمییز نمایید.
- تراشیدن زخم های روی تنه :
تراشیدن زخم های موجود روی تنه و شاخه های قطور که زیر محل ترشح صمغ قرار دارد با چاقوی پیوند تمیز و چاقوی تیز انجام میشود. تراشیدن زخم ها تا رسیدن به بافت سالم و برداشته شدن تمام بافت های قهوه ای و بیمار باید ادامه یابد سپس محل اراشیده شده را باید با خمیر بردو پوشاند. برای پوشاندن محل های تراشیده شده روی تنه میتوان از مخلوط بردو و رنگ تنه استفاده کرد که علاوه بر ضدعفونی محل تراشیده شده ، بکارگیری رنگ تنه فواید دیگری نیز دارد.
7. سمپاشی :
ضروری است درختان هسته دار در دو نوبت یکی در پاییز بعد از ریختن برگها و دیگری بسته به شرایط محیطی در زمستان و یا بهار قبل از تورم جوانه ها محلول پاشی شوند. محلول پاشی با استفاده از مخلوط بردو یک درصد و یا اکسی کلرورمس يا بردوفيكس پنج تا 10 در هزار انجام شود .
گرد آورنده
مهندس امیرحسین انصاری
