سرخشکیدگی درختان پسته

بیماری قارچی سرخشکیدگی پسته(تنه سرخی)

مقدمه :

پسته یکی از مهم ترین محصولات باغی کشور و از عمده ترین محصولات صادراتی غیر نفتی میباشد.ایران و ایالات متحده آمریکا، دو کشور اصلی در زمینه تولید و صادرات پسته در جهان به‌شمار می‌روند. به‌طوری‌که حدود هفتاد تا هشتاد درصد تولید سالانه پسته در اختیار این دو کشور بوده‌است.تولید پسته در ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۵۷۴۹۸۷ تن بوده که این کشور را در مقام نخست جهان، جای داده‌است. پس از ایران، ایالات متحده با تولید ۲۷۲۲۹۱ تن در جایگاه دوم و چین با تولید ۹۵۲۹۴ تن در جایگاه سوم قرار داشته‌اند.
پسته گیاهی است که از دیرباز در نقاط مختلف ایران کشت می‌شده‌است اما امروزه کمبود نسبی آب در مناطق خشک و نیمه خشک، شوری خاک و بعضاً اقلیم نامناسب از جمله عواملی هستند که در بسیاری از مناطق کشور، افزایش سطح زیر کشت این گیاه را با مشکل مواجه کرده است.

در خاک های شور پتانسیل کم آب و خاک همراه با تاثیر سوء بعضی یون ها نظیر کلر، بی کربنات، بور، سدیم و همچنین عدم تعادل صحیح میان غلظت عناصر غذایی، عامل اصلی کاهش رشد گیاه به حساب می آید که این ها خود میتوانند باعث بروز مشکلاتی از جمله سرخشکیدگی درختان پسته شوند.
سرخشکیدگی درختان پسته در منطقه رفسنجان به شدت روبه گسترش است و به طور جدی تولید محصول را تحت تاثیر قرار داده است. در ادامه برای شما بهین رویشی های عزیز به بررسی این بیماری میپردازیم.

سرخشکیدگی چیست؟

سرخشکیدگی پسته یک بیماری جدی در مناطق پسته کاری میباشد که اکثر ارقام پسته بخصوص اوحدی و کله قوچی که درشرایط نامطلوب رشد میکنند، به آن مبتلا میگردند. به طور کلی این بیماری در سال هایی که شرایط آب و هوایی و همچنین محیطی مناسب برای رشد درختان پسته وجود نداشته باشد از شدت بیشتری برخوردار می باشد. از این بیماری به عنوان مرگ خاموش درختان پسته یاد میشود زیرا بسیاری از باغداران را وادار می‌کند هر ساله سرشاخه‌های پسته را قطع و منهدم نمایند و اگر این بیماری درمان نشود این کار آنقدر ادامه می‌یابد تا چیزی جز یک تنه از درخت باقی نماند.

عامل بیماری سرخشکیدگی پسته
بیماری سرخشکیدگی پسته برای بار اول توسط آقای امینیایی و ارشاد (1386) گزارش شد و عامل بیماری قارچ Paecilomyces variotii معرفی گردید.
نتایج تحقیقات علیزاده و همکاران (1387) نشان داد که سه گونه قارچ به ترتیب به نامهای Nattrassia mangifera، Cytospora sp، Pecilomyces variotii باعث بروز سرخشکیدگی و شانکر در پسته می‌گردند
علائم بیماری سرخشکیدگی
ابتدا سرشاخه‌های پسته به رنگ قرمز در می‌آید، کم‌کم در این شاخه‌ها لکه‌های سیاه رنگ کوچک مشاهده می‌شوند

به تدریج این لکه‌ها وسیع‌تر شده، به‌صورت شانکر و به‌صورت بدشکل در می‌آید و در نهایت شاخه پوست پوست شده و مانع انتقال موادغذایی به سرشاخه شده و سر شاخه خشک می‌گردد. چون معمولا شاخه‌ها از بالا به پایین (سرشاخه تا قاعده شاخه) خشک می‌شوند به آن سرخشکیدگی می‌گویند. اگر این بیماری درمان و کنترل نشود خشک‌شدن شاخه‌ها از سر شاخه‌ها و بالای درخت آغاز گشته و تا تنه درخت ادامه می‌یابد و در نهایت فقط یک تنه ضعیف و خشک باقی می‌ماند.

سیاه شدن پوست تا مغز چوب در امتداد طول شاخه از بارز ترین نشانه های بیماری می باشد.

چرخه بیماری سرخشکیدگی

طبق بررسی های انجام شده بنظر میرسد که قارچ های عامل بیماری در شاخه های مبتلا برای چندین سال دوام آورده و اسپورزایی میکنند و احتمالا توسط باد و باران منتشر میشوند. این گونه قارچ ها برای ایجاد بیماری و آلودگی احتیاج به راه نفوذ دارند. با وجود اینکه وقوع آلودگی در تمام طول سال امکان پذیر است، اما آلودگی در زمان هرس و برداشت محصول بیشتر ایجاد میشود زیرا راه نفوذ بیماری به داخل درخت ایجاد شده است. پیشرفت آلودگی و خسارت ناشی از بیماری از اواخر بهار تا اواسط تابستان به دلیل مساعد بودن دما برای رشد عوامل بیماری زا بیشتر است. این بیماری به تدریج در فصل پاییز کاهش میابد و در طول زمستان قارچ های عامل بیماری به حالت غیر فعال در کانون های آلودگی باقی میمانند.

لازم به ذکر است که در مناطق مختلف و در سال های مختلف ممکن است که فعالیت عوامل بیماری و پیشرفت آن به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوایی متفاوت باشد. حرارت و افتاب سوختگی در کنار باد های داغ میتواند سبب مستعد شدن پسته برای حمله قارچ شود بدین صورت که شاخه هاییکه در معرض آفتاب تیر ماه و مرداد هستند بیشتر اسیب میبینند .

عوامل موثر در افزایش بیماری سرخشکیدگی پسته

به طور کلی عوامل زیادی در ایجاد این بیماری نقش دارند که از جمله مهم ترین انها عبارت اند از :

1.کم آبی و کاهش کیفیت آب(مثل شوری آب)

2.کاشت ارقام حساس مثل کله قوچی و یا استفاده از پیوندک های آلوده

3.ضعف تغذیه ای درختان و کمبود عناصری مثل روی، کلسیم، سیلیس، و..

4. بروز تنش های محیطی مثل آبیاری نامنظم و بالا رفتن دمای هوا به خصوص در فصل گرم تابستان

5.استفاده از کود های ازت دار بیش از حد مجاز

6.استفاده از ابزار های آلوده جهت هرس درختان

7.عدم استفاده از چسب هرس برای پانسمان محل هرس شده جهت جلوگیری از ورود عامل بیماری زا

مدیریت و کنترل بیماری سرخشکیدگی درختان پسته :

1.با توجه به اینکه این بیماری بیشتر در درختان ضعیف شده ناشی از شرایط محیطی مشاهده شده است و در باغ هایی با ابیاری  و تغذیه مناسب و به موقع، این بیماری کمتر وجود دارد ، پس بنابر این انجام مدیریت صحیح باغ(مانند تغذیه و ابیاری اصولی)همرا با عملیات به زراعی مناسب میتواند در کنترل این بیماری نقش مهمی داشته باشد.

2.انتخاب ارقام مقاوم مثل اکبری و جلوگیری از انتقال پیوندک آلوده به باغ

4.استفاده از قارچکش-باکتری کش بردو در 2 نوبت :اولی بعد از ریزش 70 درصد برگ ها و دومی قبل از تورم جوانه در اخر زمستان

5.استفاده از کود دارو هایی مانند کربکسیلات مس(کوکسیل مس) و یا قرچکش هایی مانند اکسی کلر مس در طول فصل بهار برای پیشگیری از بیماری سرخشکیدگی

6.استفاده از کود دارو هایی مانند سیلیکات پتاسیم جهت مقابله با افتاب سوختگی و افزایش مقاومت گیاه در برابر افتاب سوختگی و استفاده از فسفیت پتاسیم در اردیبهشت‌ماه و خردادماه به نسبت دو تا چهار در هزار بسته به میزان آلودگی و توصیه کارخانه به پیشگیری و درمان بیماری کمک شایانی می‌کند(فسفیت پتاسیم نوعی کود جدید می‌باشد که با افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات و به خصوص بیماری‌ها مثل یک واکسن عمل می‌کند و از بروز و گسترش خیلی از بیماری‌ها مثل گموز، سرخشکیدگی، نماتود و سایر بیماری‌ها کمک می‌کند).

7. ضد عفونی ادوات هرس و استفاده از چسب هرس برای پوشاندن و پانسمان محل هرس

گرد آورنده

مهندس امیرحسین انصاری